Kesin ve tavizsiz enflasyon-karşıtı konum ediş mekanizması; teknik planda, merkez bankaları üstünden ve gösterge faiz aracı üstünden yürütülüyor. Nitekim, geride bıraktığımız haftada, “karizması çizilen” İsviçre dahil olmak suretiyle; FED/ABD ve Filipinler, Tayvan, İngiltere Merkez Bankalarının faiz artırımlarına tanık olundu. İlaveten, ABD ve Avrupa Bölgesi için ortaya konmuş “yüzde iki oranında enflasyon hedefi” ne bağlılık ve ona ulaşmadaki kararlılık, en üst düzeyde yeniden ve teyit edildi. Değişik görüşlerin varlığına ve bir kısım lobilerin yönlendirme çabalarına rağmen, “enflasyonu hedeflenen seviyelere geri çekme önceliği” prensibinin geçerli olmaya devam edeceği anlaşılıyor. Fiyat İstikrarı’ na, sadece, enflasyondan temizlenmiş bir ekonomide ulaşılabileceği ve gene buradan hareketle Finansal İstikrar’ ın sağlanabileceği düşünüldüğünde, ilgili politikaların arka planında tutarlı mantık bulunmuş olduğu ifade edilmelidir.
Bilhassa gelişmiş ekonomiler için uzun seneler süresince arka planda kalan enflasyon olgusu ile bir ekip çözümleme ve tespitler tekrardan gündeme alınmaktadır. Enflasyon temelinde tetiklenebilecek Stagflasyon; Resesyon; Slumpflasyon ve Depresyon benzer biçimde konjonktürel açılımlar tekrardan çalışılmaya başlanmıştır. Enflasyon’ un ortaya çıkmış bulunması ve denetim altına alınmasındaki görece performansa bağlı olarak ilerideki dönemlerde gelişebilecek bu özellikli serimlerin yakın takibe alınması, elbet gereklidir. Sadece, şimdiden ve senkronize olarak enflasyon ile varolan; beraber yaşayan ve adeta “büyük resmin parçalarını tamamlayan” dinamikleri de teşhis ve tanımlama işinde kaybedecek süre bulunmadığı kanısındayız:
İngilizcede “açgözlülük/hırs” anlamına gelen “greed” kavramından türetilen GREEDFLATION terimini iktisat yazınına kazandıranlar içinde Malmgreen ve Domitroviç ön plana çıkmaktadır. Temel olarak, enflasyonist dönemde fiyatlandırmaların aşırı/fahiş artış oranları ile yapılması; fırsatçılık ile hareket edilmesidir. Bu suretle, maliyet kalemlerinden meydana gelen artışların oldukca üstünde ve tüketicilerin enflasyon ile aslına bakarsanız bozulmuş/hırpalanmış beklentileri istismar edilerek “oransal artış” ile izah edilemeyecek oranda aşırı artışlar ile piyasa karşılaşmaktadır. Bir değerlendirmeye gore, örneğin, ülkemizdeki cari enflasyon manşetinin yarısı, bu fırsatçı yaklaşımın sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Geceyarısı gelen benzin zammının, derhal ertesi sabah, ürün fiyatlarına yansıtılması, bu çerçevedeki en yalın bir örnek olarak verilebilir. Gene, ziraat odaları üst kuruluşu TZOB tarafınca her ay paylaşılan Tarla-Raf Fiyat Karşılaştırma tablolarında görülen üç-dört misli farkların varlığını da herhalde, bu kapsamda hatırlatmak gerekir. Enflasyon ile “dengesini yitirmiş” herhangi bir ekonomide, yalnız birilerine parmak sallama ve sorumluluğu onlara yüklemenin; kalıcı çözüm sağlamada yetersiz ve hatta yanlışlara sürükleyici rol oynayabileceği de unutulmamalıdır. Üstelik, bu benzer biçimde ortamlarda, fiyat kontrolleri ve zabıta tedbirleri benzer biçimde uygulamalar ile sadece geçici neticeler elde edilebilecektir. Geçerli temel yaklaşımın; “yıkıcı enflasyon döngüsünün kırılması” ndan ibaret olması gerektiği unutulmamalıdır.
İngilizcede, eksiltme/azaltma manasına gelen “skimp” deyiminden hareketle SKIMPFLATION terimi ortaya konmaktadır. Enflasyonist dönemlerde sunulan ürün ve hizmetlerde kalite ve evsafta daha düşük/zayıf/içi boşaltmış uygulamalara işaret eden bu kavramın işaret ettikleri açıktır. Bileşenleri, aksesuar ve donanımları daha azca kaliteli; daha acele bozulan alet ile gereçler; seyrekleşen ve daha kısa sürede bitirilen iş ve hizmetler bu cümleden sayılmalıdır. Genel olarak, “satın alan beklentilerine uygunluk ve onları karşılama becerisi” olarak tanımlanan Kalite’nin; enflasyon zamanlarında adeta içi boşaltılmaktadır!
Nihayet, küçülme/içe çekilme benzer biçimde anlamlar ile karşılanan İngilizce “shrink” deyiminden üretilen bir kavram olarak SHRINKFLATION karşımıza çıkmaktadır. Ürün gramajlarının, derhal dikkat çekmeyecek şekilde eksiltilmesi; çeşitli hizmet kapsam ve detaylarının budanması benzer biçimde yaygınlık kazanılmış olduğu görülen piyasadaki kimi uygulamalar bu kapsama girmektedir.
Enflasyon konjonktürünün tahrip edici; kaynakların rasyonel kullanımını bozucu ve tüm ekonomik karar verme mekanizmalarını aşındırıcı tesirleri ortaya koyarken; adeta kendi içinden çıkardığı bu “aile fertleri” ni gözden kaçırırsak, resmin bütününü de ıskalamış oluruz! Üstelik, enflasyon ile etkin teşhis ve savaşım söz mevzusu olduğunda, Bütüncül/Topyekün Yaklaşımlar’ ın haricinde bir alternatifimiz bulunmamaktadır.
Son Dakika Haberler